Gardemarino
Teodoro Sojmonov
devenis de la malnova familio, kiu unuafoje menciiĝas en la 15a jarcento. Laŭ
unu versio, Sojmon estas la
tjurkdevena nomo kun signifo lerta,
elturniĝebla, vigla. Aliaj esploristoj opinias, ke tio estas popola formo
de la baptonomo Solomono. La triaj
atentigas pri sojma – ferdeka ŝipo
kun masto. Iel aŭ tiel la Sojmonovoj servis al la caro dum pluraj jarcentoj,
foje okupis altajn postenojn, tamen ne sukcesis akiri gravajn riĉaĵojn. Ekzemple
la patro de nia heroo havis nur 22 kamparanajn kortojn, kio apenaŭ povas esti
konsiderata granda bieno.
 |
| Teodoro Sojmonov |
Sed bonŝance
Teodoro Sojmonov naskiĝis en ĝusta tempo. Lia junaĝo koincidis kun la epoko de
Petro la 1a, kreinto de la Rusia imperio. Oni povus perdiĝi en ŝtorma kirliĝo de
la eventoj kaj homoj, sed por la malriĉiĝinta nobelo tio estis unika ŝanco
trafi suprajn socitavolojn, fari karieron kaj eble eĉ riĉiĝi. La sola vojo al
tio estis ŝtata servo.
En 1708 la
16-jara Teodoro Sojmonov enmatrikuliĝis en la Moskva navigacia lernejo. En tiu
edukejo, fondita de Petro la 1a, oni preparis marajn navigaciantojn kaj
ŝipkonstruistojn. Multaj finlernintoj iĝis kartografoj, arkitektoj,
artileriistoj, inĝenieroj, ktp. La instruado estis serioza, ekzemple la
matematikan fakon estris Leontij Magnickij, aŭtoro de la fama rusa lernolibro
pri aritmetiko.
 |
| Aritmetiko de Leontij Magnickij |
Ne malpli
grave oni atentis la disciplinon. Foresto estis punenda je 5 rubloj por ĉiu
tago. Nemalofte oni aplikis pezan skurĝon. Foje Sojmonov mem malfruiĝis post
kristnaskaj ferioj, do devis prezenti skribitan klarigon, sin pravigante per
urĝaj farendaĵoj en la bieno kaj peti ke la estraro nuligu la pezan monpunon.
 |
| Gardemarino |
Lernokurson
li finis en tri jaroj post kio kiel unu el la plej bonaj lernantoj estis
sendita eksterlanden por daŭrigi la studojn. La imperiestro mem vortumis taskon
de la senditoj: “lerni la navigadon vintre kaj somere navigi en maro sur
militŝipoj kaj instruiĝi por ke poste iĝu maraj oficiroj”. Rusio transformiĝis
je la mara imperio kaj ege bezonis la edukitajn navigaciantojn.
 |
| Moskva navigacia lernejo |
Entute al Nederlando
estis senditaj 26 homoj, kiuj ricevis tiukaze identigilojn kaj po 115 rublojn
por “sin manĝigi trans la maro”. En tiu lando kaj maraj ekspedicioj Teodoro
Sojmonov pasigos pli ol du jarojn. La juna nobelo spertis malfacilan tempon: li
devis lerni lingvojn, spertiĝi praktike en la komplika profesio kaj simple vivi
en la groŝoj, malofte venantaj de la patrujo. Li sukcesis. Fine de la
lernoperiodo Sojmonov jam konis la nederlandan, germanan kaj latinan lingvojn,
perfekte lertis en la navigaciado kaj estis nomumita gardemarino (de la franca garde-marine; la suboficira rango uzita
en la rusia mararmeo de 1716 ĝis 1917).
 |
| En Moskva navigacia lernejo |
Oni scias
ke la juna aristokrato ne disdegnis la plej malpuran kaj pezan laboron,
strebante profunde studi ĉiujn nuancojn de sia profesio. Poste li rememoris
kiel foje nederlanda admiralo, vizitinta unu el varfoj de Amsterdamo, vidis
strangan scenon. En rigilarejo staris kelkaj matrosoj, vestitaj en malpura veltolaĵo
kaj nodis ŝnuregojn. La situacio mem estis tute ordinara kaj apenaŭ mirigus
iun. La admiralaj okuloj larĝiĝis pro alia afero – de sub simplaĉaj vestaĵoj de
la “matrosoj” videblis ĉemizoj el fajna nederlanda tolaĵo kaj sur iliaj piedoj
estis ne matrosaj botoj, sed silkaj ŝtrumpoj.
 |
| Petro la 1a en varfo |
Nur post kiam oni
klarigis al li, ke tio estas rusiaj nobeloj, venintaj por lerni la navigadon,
la sperta maristo transiris de la miro al admiro. Li invitis la gardemarinojn
al tagmanĝo en sia domo, multe laŭdis ilian diligentecon kaj rememoris kiel iam
en la sama varfo li rnekontis la rusan imperiestron Petro la Granda, kiu
ĉirkaŭhakis lignaĵojn kiel simpla ĉarpentisto. Teodoro Sojmonov prudente
rimarkigis, ke “estas pli bone por la oficiro, konante ĉian laboron ordoni kaj
indiki ol sen scii kion oni faras esti nura kontrolanto”. Tiel pasis la
lernojaroj.
Maristo
En 1715 Teodoro
Sojmonov revenis hejmen. Baldaŭ li ekzameniĝis kiel miĉmano (de la angla middle ship man – meza ŝipisto) kaj estis sendita al la 64-kanona
ŝipo Ingermanland, kiu krozis la
Baltan maron. Tio estis grava agnosko: la severan ekzamenadon, okazintan en
ĉeesto de Petro la 1, trapasis nur 17 gardemarinoj el 48. La imperiestro apenaŭ
bedaŭros pri tiu decido, ĉar la kuraĝa kaj lerta miĉmano servis al li fidele
kaj honeste. En 1719 li ricevis specialan taskon.
 |
| Ingermanland |
Malgraŭ la
longa Nordia milito (1700-1721) kontraŭ Svedio kaj kelkaj aliaj gravaj projektoj, la
imperiestro neniam forgesis pri la orienta direkto de la rusa ekstera politiko.
Li turnis sian rigardon al Meza Azio – ŝlosilo al la fora Hindio.
La unuaj
rusaj ekspedicioj en la Kaspia maro sugestis al li grandiozan projekton. La
imperiestro decidis… ŝanĝi fluon de rivero Amudarjo kaj turni ĝin al la Kaspio.
Tio kreus kondiĉojn por stabila komerca vojo de Moskvo al la koro de Meza Azio
kaj plu orienten. Sed mankis baza afero – mapo de la Kaspia maro.
 |
| Mapo de Kaspio |
Fakte tiaj
mapoj haveblis, sed ĉu ili estis fidindaj? Teodoro Sojmonov esprimis grandajn
dubojn rilate la mapon de Aleksandro Koĵin (unu el la plej konataj), mirinte
kiel la kartografo “sur kameloj veturante kuraĝis la marojn priskribi”. Do en
1719 al la Kaspia maro direktiĝis ekspedicio subestre de nederlandano Karl
Verdun, kiu antaŭe servis kiel navigaciisto en la sveda floto kaj estis
militkaptita de la rusoj. Kun la nederlandano ekveturis orienten Teodoro
Sojmonov. Dum kelkaj monatoj ili krozis akvojn de la enigma maro, esploris
ĝiajn bordojn, mezuris profundojn kaj priskribis la insulojn.
 |
| Mapo de Kaspio |
Rezulte de
tio aperis la unua fidinda mapo de la Kaspio. Gravecon de tiu ĉi evento oni
povas kompreni jam laŭ ekscitaj laŭdoj de la Akademio pri sciencoj de Francio,
ricevinta la mapon kiel donacon de Petro la Granda. “Ni havas pro kio danki
tiun ĉi venkinton-akademianon!” admiris akademiano Bernard Le Bouyer de Fontenelle, implicanta la rusan imperiestron. “Finfine ni konas la veran
figuron de tiu ĉi maro, kiu tute malkongruas al la antaŭa kaj kutima”.
 |
| Mapo de Kaspio |
Verŝajne
nur Sojmonov ne tute kundividis tiun ekscitiĝon. Lin allogis aliaj teroj, kiuj
kuŝis multe norde ol Hindio kaj Buĥaro. Foje dum la Persa milita ekspedicio li
rekte prezentis siajn pensojn al la imperiestro. Li parolis pri malfacilaĵoj,
kiujn alfrontas la eŭropanoj vojaĝante al Orienta Hindio (tio estas – Ameriko).
Pri longa kaj danĝera marvojo ĉirkaŭ Afriko kaj Kabo de Bona Espero. Dume la
rusaj maristoj povus atingi ekzemple Kalifornion multe pli rapide, navigante de
la bordoj de Kamĉatko aŭ aliaj lokoj en Orienta Siberio. Neniu sciis ĝuste,
kiaj riĉaĵoj atendis ilin en la fora Ameriko, sed ili sendube estis fabele
grandegaj.
 |
| Persa militekspedicio |
Tamen Petro la 1a
ĉesigis la pensoflugon de la revema vojaĝanto: “Aŭskultu, mi ĉion ĉi scias, sed
ne nun, tio poste”. Lin altiris Hindio kaj la imperiestro preferis koncentriĝi
je la plej grandaj celoj. Cetere Sojmonov ne forgesis sian revon pri Siberio.
Li trafos tiun ĉi regionon, kvankam en tute aliaj, neplanitaj cirkonstancoj.
Prokuroro
Sed pri tio poste. Dume la kariero de nia heroo
evoluis perfekte. Post plurjaraj maraj vojaĝoj kaj bataloj li setliĝis en
Peterburgo, edziĝis kaj naskigis infanojn. En la 39a vivojaro Teodoro Sojmonov
ricevas preskribon lasi la maran fakon kaj okupi postenon de la prokuroro de la
Admiralteja kolegio. La maristo kaj kartografo, li ne tuj aprezis la
imperiestran favoron kaj eĉ provis eviti ĝin, sin pravigante per manko de konoj
pri la civilaj aferoj. Sed la ĝeneral-prokuroro Pavel Jaguĵinskij irone
respondis, ke “la admiraltejaj aferoj certe estas ne same komplikaj kiel
navigado”, do ilia studo ne postulos tro multe da tempo. Tiel la maristo iĝis
la prokuroro.
 |
| Admiraltejo |
Tio donis
al li multe da laboro, eĉ tro multe. La malnova amiko vic-admiralo Dmitrij Senjavin
rapide engaĝis lin, rakontinte pri reguloj kaj kutimoj de la Admiraltejo. La
ĉefa trajto de la administracio estis grandega kaj preskaŭ malkaŝa ŝtelado – la
ĉiama plago de la rusia ŝtato. Ekzemple vic-prezidanto de la Admiraltejo
admiralo Peter von Sievers ŝatis aĉeti tre multekostan kaj malaltkvalitan
karbon el Newcastle upon Tyne.
 |
| Peter von Sievers |
Alia admiralo, grafo Golovin helpis lin, akceptante
la karbopolvon kvazaŭ normalan varon. La direktoro de la admiralteja kontoro
kontr-admiralo Martin Gosler vendis kun leĝorompoj 17 mil pudojn de la ŝtata
fero… Oni povus daŭrigi senĉese.
 |
| Admiraltejo |
Sojmonov
indulgis neniun. Ignorante altajn rangojn kaj meritojn li punis ĉiujn
konvinkitojn. Post ricevi specialajn rajtojn, la firmavola prokuroro komencis
kruelan batalon kontraŭ altnivelaj ŝtelistoj. Multaj el ili estis punitaj,
perdis postenojn kaj posedaĵojn.
Baldaŭ la sorto denove
renkontigos lin kun Siberio. En 1736 Teodoro Sojmonov iĝas ano de la komisiono
kiu enketis misuzojn de juĝistoj de la Siberia prikazo, kaj krimojn de Alekseo
Ĵolobov, vic-guberniestro de Irkutsko kaj brigadiro Suĥarev. La
vic-guberniestro prirabis kaj teroris ĉiujn, priŝtelante la ŝtatan buĝeton je
34 800 rublojn – grandega por tiu tempo sumo. Dum la enketado li cinike
diris, ke ne agnoskas sin kulpa, ĉar “kiel tio okazis antaŭe, ke ĉiuj ŝtelis
kaj nun ĉiuj ŝtelas kaj poste ŝtelos”. Cetere kun la siberiaj ŝtatoficistoj
Sojmonov renkontiĝos plurfoje kaj havos eblecon konvinkiĝi je praveco de la ekzekutita
koruptulo.
Arestito
Ekzekuto
estis nomumita por la 27a de junio 1740, ĉirkaŭ la 8a posttagmeze. Eŝafodo kiel
kutime estis konstruita antaŭan vesperon sur placo de la Sitnij-merkato apud la
Petropaŭla fortikaĵo. Proksimiĝis fino de la afero de Artemio Volinskij…
 |
| Artemio Volinskij |
Sed unue ni
faru kelkajn paŝojn malantaŭen kaj revenu al la origino de la tragedio, kiu
abrupte ĉesigis la sukcesan karieron de nia heroo. Artemio Volinskij estis la
favorito de la influa regento de la Rusia imperio Ernst Johann von Biron. Li
faris kapturniĝan ŝtatoficistan superflugon kaj en 1738 iĝis kabinet-ministro. Rapida
salto al la pinto de la ŝtata ĥierarĥio perdigis al li senton de la realo kaj
puŝis al nepripensita ago: ekbatali kontraŭ sia aŭspicianto.
 |
| Ernst Johann von Biron |
Ĉiuj ĉi
intrigoj disvolviĝis sub standardo de la lukto kontraŭ “fremda dominado” ĉe la
kortego, kvankam la baltaj nobeloj kiel Biron estis la samaj regatoj de la
rusia imperiestro kaj statistiko montras, ke ili apenaŭ tro abundis en la altaj
postenoj. La vera kialo estis ke tiutempe asistantoj de Petro la Granda jam
forgesis ke nome ilia ŝatata imperiestro iam invitis multajn eksterlandanojn
servi en Rusio. Tro granda estis tento uzi la burĝonan rusan naciismon en politikaj
ludoj.
 |
| Artemio Volinskij ĉe kunsido de la ministroj |
Volinskij
supertaksis siajn fortojn – la ruza Biron atakis lin la unua kaj venkis. En
aprilo 1740 la kabinet-ministro kaj proksimaj al li uloj estis arestitaj,
komenciĝis la enketado. La 30an de aprilo oni venis por Teodoro Sojmonov – li
estis inter amikoj de Volinskij, ofte renkontiĝis kun li kaj priparolis ŝtatajn
aferojn.
La Sekreta
kancelario, kien oni kondukis la arestitojn, ludis laŭ siaj reguloj – tie
konfesis ĉiuj. Konserviĝis propramanaj atestoj de Teodoro Sojmonov: la unuaj – faritaj
en lia kutima firma skribmaniero, kaj la sekvaj – jam post torturstreĉilo –
preskaŭ nelegeblaj. Sojmonov agnoskis ĉion, cetere same kiel ĉiuj arestitoj – alia
rezulto estis tiutempe neakceptebla. Meze de junio la enketado finiĝis kaj la
speciale establita ĝenerala kunsido faris juĝverdikton.
 |
| Anna Ioanovna |
Ĝi estis
sufiĉe kruela eĉ por sia severa tempo. La malplejaj engaĝitoj devis “nur” perdi
la kapojn sur la eŝafodo. Artemio Volinskij kiel la ĉefa maliculo estis
kondamnita al eltranĉo de la lango kaj palisumo. Sojmonov estis kvaronumota.
Tio signifis ke ekzekutisto devos sinsekve forhaki ambaŭ liajn manojn, poste
ambaŭ krurojn kaj nur fine la kapon (tiel siatempe estis ekzekutita ribelulo Stepan Razin). Oni povas imagi teruriĝon de la klera nobelo, kondamnita al tiu horora
morto. Tamen imperiestrino Anna Ioanovna decidis “montri kompaton” kaj per sia ukazo
mildigis la sorton de la kondamnitoj.
Fine oni kvaronumis nur Artemion
Volinskij. Sojmonov estis kondamnita al skurĝado kaj eterna punlaborado en la fortikaĵo
Oĥotsko. La 27an de junio 1740 ekzekutista skurĝo, farita el du akrigitaj
ledrimenoj, anticipe impregnitaj en lakto kaj sekigitaj sub la suno, lasis neforviŝeblan
spuron sur la dorso de la iama prokuroro.
 |
| Skurĝado |
Dokumentoj atestas ke li estis
skurĝita “senkompate”, kio signifas ne malpli ol 30 batojn. Por ĉiam malaperis
nobelo Teodoro Sojmonov, lian lokon okupis Teodaĉo-bagnulo.
Punlaborulo
Tri tagojn
poste la ĵusbakita punlaborulo ekis al punejo, eskortata de tri kaporaloj kaj
kaporalo-gvardiano. Malsame ol ordinaraj krimuloj, ne iris al Siberio piede,
sed veturis sur koĉo, kvankam plej verŝajne katenita. La katenoj tiutempe pezis
averaĝe 30 pundojn, tio estas 10 kg. Oni ordonis veturi senhalte, do al Oĥotsko
nia heroo venis tre rapide – post nuraj du monatoj. Tie, pene laborante en sala
fabriko li devus pasigi la reston de sia vivo. Cetere laŭ tiamaj konsideroj li
jam estis maljunulo – ja Teodaĉo-bagnulo komencis la 48an vivojaron…
 |
| Katenoj kaj brulmarkiloj |
Sed favoro
estas kaprica kaj neniu scias, kion la sorto preparos al li. En aŭgusto 1740 post
malfacila akuŝo mortas imperiestrino Anna Ioanovna kaj post tri monatoj okazas
plia kortega renverso. Biron estis eksigita kaj ekzilita al la siberia urbeto Pelim.
Efikis ankaŭ ke la edzino de Sojmonov senĉese sendis larmoplenjan leterojn kun
la peto liberigi sian edzon. Do la 13an de aprilo 1741 kaporalo Timofeo Vasilev
ricevis ordonon tuj eki al Oĥotska fortikaĵo por forpreni Sojmonov kaj
transporti lin al lia vilaĝo.
 |
| Oĥotska fortikaĵo |
Postaj
eventoj estas konataj sufiĉe nebule kaj havas plurajn legendajn versiojn. Jen
legendo, registrita meze de la 19a jarcento en Tobolsko de historiisto Nikolao
Abramov. Post atingi la siberian ĉefurbon la kaporalo alfrontis problemon –
neniu povis diri al li, kie troviĝas la serĉata punlaborulo. Tagon post tago,
monaton post monato veturadis li tra la senfina mondo de la siberiaj
punlaborejoj: foliumis listojn, rigardis vizaĝojn, pridemandis iujn kaj tiujn –
ĉio estis vane. La sama fiasko atendis lin en Oĥotsko – Sojmonov troveblis
nenie. Al la kaporalo restis nur reveni al Peterburgo kun malplenaj manoj kaj
agnoski, ke li malsukcesis plenumi la imperiestran ordonon.
 |
| Katenuloj en Siberio |
Ĉio
solviĝis hazarde. Iun matenon li vizitis kuirejon de punlaboruloj kaj jam
senespere demandis mastrinon: “Ĉu vi konas ĉi tie inter la punlaboruloj
Teodoron Sojmonov?” – “Ne, tia mankas ĉi tie” respondis la ino. Sed post ioma
pripensado ŝi ripetis dufoje al si mem: “Teodoro, Teodoro…” kaj subite diris:
“Jen, en tiu angulo dormas Teodaĉo-bagnulo, demandu, ĉu tio estas li?”
 |
| Siberia punlaborulo |
La kaporalo
turnis sin kaj ekvidis grizharan maljunulon – vilan, en drapa duonkaftano,
dormi sur nekovrita planko. Nur post longa pridemandado la viro respondis:
“Jes, iam mi estis Teodoro Sojmonov, sed nun la malfeliĉa Teodoro Ivanov” kaj
ekploris. Oni povas imagi ŝokon de la mastrino post vidi kiel la kaporalo
brakumis la grizharan punlaborulon, eklarmis mem kaj elbuŝigis: “La
imperiestrino Elizaveta Petrovna indulgas vin”.
 |
| Elizaveta Petrovna |
Historiistoj
ne tre emas kredi al tiu legendo, rimarkigante kelkajn malĝustaĵojn kaj
malkongruaĵojn. Ekzemple ĝi rakontas kiel post la liberigo Sojmonov resanigis la
elŝiritajn nazotruojn, metante sur ilin pecon da karno, eltranĉita el sia
dekstra brako sub la ŝultro. La siberiaj bagnuloj vere famis pro sia lerteco
rilate restaŭradon de la elŝiritaj nazotruoj kaj forviŝado de survizaĝaj brulmarkoj.
Per specialaj solvaĵoj kaj pulvoroj ili sangigis la vundojn por ke tiuj ne resaniĝu
rapide. Sekve de tio la brulmarkoj iĝis tiom nebulaj kaj malklaraj ke la
aŭtoritatoj plurfoje devis eldoni ukazojn pri ripeta markado. Tamen ĉi-foje
tio ne okazis, ĉar ni ĝuste scias: oni ne elŝiris la nazotruojn de Sojmonov.
 |
| Elŝirado de nazotruoj |
Cetere
ĝenerale la rakonto pri longa serĉado de la perdiĝinta en Siberio punlaborulo
estis sufiĉe realisma. Viktimoj de la Sekreta kancelario seniĝis ne nur je
libereco, sed ankaŭ je sia personeco, do venis al punlaborejoj sen familinomoj.
Oni konas multajn kazojn kiam serĉado de tia punlaborulo daŭris jarojn kaj nemalofte
fiaskis. Ne hazarde por plenumi la ordonon la kaporalo bezonis dek monatojn!
 |
| Punlaborulo katenita al ĉarumo |
Post trafi la
punlaborejon homoj kvazaŭ falis en inferon, de kie mankis revena vojo. Sed
Sojmonov estis feliĉa escepto – li revenis.
Reveno
Oni ne
forgesu, ke la tiama indulgo tute ne egalas al la nuna rehabilito. Oni
“pardonis” al Sojmonov “lian kulpon”. La 17an de marto 1742 oni voĉlegis la
respektivan ukazon sur placo antaŭ la Uspenskij katedralo en la Moskva Kremlo,
kovris la princon per standardo kaj redonis al li spadon, forprenitan dum la
aresto. Sed tio signifis nur, ke la imperiestrino pardonis lin, montrinte sian
bonkorecon – neniu parolis pri restarigo de la rompita justeco. La ekzilo mem
estis sufiĉa pruvo de kulpo, la monarĥo ne povus erari – tio estis tradicio de
la rusia ŝtato. Oni ordonis al Teodoro Sojmonov lasi ĉian ŝtatservon kaj reveni
al sia vilaĝo.
 |
| Uspenskij katedralo en Moskvo |
Komenciĝis longaj neniofaraj jaroj. La vivo finiĝis. Ŝajnis ke estonteco estas difinita, ĉio ebla jam okazis kaj restas nur
pacience atendi la finon de siaj vivotagoj. Tiel vivis preskaŭ ĉiuj postvivintoj
de ekzilo kaj imperiestra malfavoro. Sed Sojmonov denove rompis ĉiujn regulojn.
 |
| Mapo de la Rusia imperio, kreita post la Granda Nordia ekspedicio |
Post 11 “tedaj” jaroj li
ricevis proponon neatenditan, sed allogan: partopreni la Grandan Nordan ekspedicion. Ĝin aranĝis admiralo Vasilij Vjatlev, lia malnova flota kamarado,
kiu tiutempe iĝis la siberia guberniestro. La ekspedicio pasis sukcese: la
sperta kartografo kreis plurajn mapojn kaj priskribojn, esploris novajn vojojn
kaj areojn por loĝlokoj. Kaj jen plia donaco de la sorto: okaze de la komenco
de la Sepjara milito Vasilij Mjatlev estis revokita al la mararmeo kaj lian
postenon okupis… Sojmonov! La 14an de marto 1757, ĝuste 15 jarojn post la ukazo
pri lia indulgo, la iama punlaborulo iĝis guberniestro de Siberio.
Guberniestro
Post okupi
la postenon, la 65-jara guberniestro reviziis la aferojn. Li havis longan kaj
eventoriĉan vivon, tamen lokaj okazaĵoj ŝokis lin. Plej multe Teodoro Sojmonov
miris pri la arto de “ŝtatoficista profito”. Avo de iu ŝtatoficisto, skribis
li, havis kiel kapitalon grizan kaftanon, kastoran felpelton, bovinon, du
porkinojn kaj kvinopon da kokinoj. Lia patro havis vilaĝeton. Sed
nepo-guberniestro havas, nekonate de kie estiĝintajn, 2000 kamparanojn. Se
demandi lin: “Kiel vi akiris tion?” li respondos: “Aĉetis”. – “Kie vi trovis la
monon?” – “Perlaboris”. Kaj laboro tiu, amare resumis Sojmonov, konsistis “sole
en tio, ke li kalkulis monon”, prenitan de malfeliĉuloj, kiuj penis liberiĝi de
la oficista ĉantaĝo kontraŭ iu ajn prezo. Sojmonov indignis.
 |
| Blazono de Siberia gubernio |
Komenciĝis
grandskala kaj laŭplana laboro pri restarigo de la ordo en la gubernio. La
eks-prokuroro agadis rigore, sed juste. La taran vojevodon Kulnev, konviktitan
je prenado de ŝmirmono, li eksigis kaj juĝis. Alian koruptulon, poruĉikon
Pjanij, li soldatigis. Nobelon Melnikov el urbo Kuznecko, kiu ne pagis al ŝtataj
koĉeroj veturmonon, li ordonis ĉeni, post kio jam sekvan tagon la katenulo
trovis necesan monon.
 |
| Tobolsko |
Sojmonov
estis ŝokita de la mizera stato de la komercejo (Gostinij dvor) en Tobolsko.
Anstataŭ negocistoj tie troviĝis deko da plej diversaj oficejoj, anstataŭ varoj
la kelojn plenigis akvo. La antaŭa guberniestro Aleksio Suĥarev ordonis elfosi
nemalproksime basenon por tri paroj de siaj cignoj kaj akvo de tiu ĉi lageto
inundis la tutan ĉirkaŭaĵon. Baldaŭ la komercejo estis riparita kaj lupago de
ĝiaj butikoj fluas al la loka buĝeto.
Multan
tempon kaj fortojn li malŝparis en batalado kontraŭ la tobolska mitropolito
Paŭlo Konjuskeviĉ, kiu kondutis aroge kaj sendependeme. Teodoro Sojmonov
strikte malpermesis perfortan kristanigon de la lokaj tataroj kaj krome ne
toleris malobeemon de la pastro. Foje li tute eksplodis.
 |
| Paŭlo Konjuskeviĉ |
Tio okazis
en la tago kiam oni devis ĵuri al la ĵus surtronigita imperiestro Petro la 3a.
La mitropolito diris, ke la ceremonio devas esti prokrastita por unu tago ĝis oni
alportos el sakristio la “konvenajn episkopajn vestojn” kaj kategorie neis
ĉiujn argumentojn de oponantoj. Sojmonov indignis pro tia formalismo kaj rezolute
deklaris, ke la ĵuro okazos en iu ajn kazo, ĉu kun aŭ sen lia partopreno. La
timigita sacerdoto cedis kaj, preninte haveblajn vestojn, sin trenis al la
katedralo.
Kiel guberniestro
Teodoro Sojmonov realigis multajn projektojn, grandajn kaj etajn. Li malfermis
geodezian lernejon en Tomsko, konstruigis lumturon ĉe Bajkalo, aranĝis impostan
censon de la aborigenoj, loĝigis bordojn de rivero Amuro.
 |
| Punlaboruloj adiaŭas familiojn ĉe la limo de Siberio |
Sed unu ago
estas vere rimarkinda pro sia specifeco: li radike ŝanĝis pritraktadon de la
denuncoj, kiuj inundis la gubernian kancelarion kaj iĝis vera plago de Siberio.
Miloj da kompatinduloj suferadis en prizonoj, atendante pritrakton de
respektivaj denuncoj en Sankt-Peterburgo. Nura transportado de la denuncantoj
al la Sekreta kancelario en la ĉefurbo, dum 10 jaroj elsuĉis el la loka buĝeto 14
mil rublojn!
Sojmonov ĉesigis tion. Ekde
nun la aferoj ne rilataj al insultado de la imperiestro estis pritraktataj
surloke kaj malofte finiĝis per sendado de la arestitoj al Peterburgo.
Guberniestro Sojmonov tro bone komprenis kio estas vera justico.
Senatano
Ŝajnas ke ĉio estis bone. La siberianoj ŝatis kaj estimis sian
guberniestron, imperiestrino Ekaterina la 2a aprezis lin kaj eĉ honorigis per
ordeno de Aleksandro Nevsij. Sed al Sojmonov ŝteliris alia malamiko, kontraŭ
kiu estis senpova eĉ la guberniestro mem – la maljuneco. Komenciĝis la oka
jardeko de lia vivo. La fortoj ĉiutage malkreskis, ĉiam pli ofte turmentis lin
malsanoj, ricevitaj dum longaj vojaĝoj tra la stepoj de Kaspio kaj malvarmaj
akvoj de Baltio. Du jaroj da punlaborula vivo ankaŭ lasis siajn spurojn.
Sojmonov laciĝis.
 |
| Senato |
En 1763 la
imperiestrino aprobis ripetan peton de la 70-jarulo kaj ordonis maldungi lin de
la ŝtata servo. La 14an de marto (jen la koincido!) Teodoro Sojmonov venis al
Moskvo por ne plu forlasi ĝin. Unuafoje dum multaj jaroj li denove havis
eblecon profundiĝi en la sciencan esploradon: konversacii kun historiisto Gerhard Friedrich Müller, korespondi kun Miĥailo Lomonosov, verki librojn pri historio
kaj geografio de Rusio.
 |
| Gerhard Friedrich Müller |
Ekaterina la 2a interkonatigis lin kun la nova siberia guberniestro Deniso Ĉiĉerin kaj
petis instrui lin pri ĉio, ĉar li estas “ulo bona, honesta, nur ne konas la
guberniajn aferojn, ĉar servis en la gvardio”. Baldaŭ al la 43-jara Ĉiĉerin
algluiĝis kromnomo “fileto de Sojmonov”, pli amuza ol malestima – tiom
nedisigeblaj iĝis la du amikoj.
 |
| Ekaterina la 2a |
Domo de
Sojmonov iĝis la vera siberia nesto, kie renkontiĝas ne nur la siberianoj mem,
sed ankaŭ ĉiuj ŝatantoj de tiu ĉi regiono. Tie oni pridiskutis projektojn de
leĝoj kaj reguloj, verkis planojn, faras interkonsentojn. Diference de multaj
samaĝuloj, en la Senato li ne iĝis arkaika manekeno. Paroloj kaj esploroj de
Sojmonov plu estis fundamentaj kaj akraj, kaj zorgigis plurajn koruptulojn.
 |
| Miĥailo Lomonosov |
Sufiĉas
diri, ke lia raporto estis unu el kialoj de likvido de la iam ĉiopova Siberia
prikazo, kiu tiutempe iĝis la multekosta trogo por ŝtataj ŝtelistoj. Li
insistis (kaj sukcesis) pri ĉesigo de plurjara milita konkerado de Ĉukotko –
sangoverŝa kaj senrezulta. La sagaca Sojmonov rimarkigis, ke “necesas tiujn
ĉukĉajn kaj aligentajn ribelulojn trakti ĉefe ne per milita mano, sed per
kareso, bonfaro kaj bonkora pritraktado”.
 |
| Konkerado de Ĉukotko |
Nur en 1766 Teodoro
Sojmonov tute emeritiĝis. La fina verko de lia fruktodona vivo iĝis “Historio
de Petro la Granda” – libro, pri kiu li laboris dum lastaj vivojaroj. Plumo
glitis laŭ papero kaj antaŭ la okuloj viciĝis aferoj de la pasintaj tagoj –
Sojmonov havis abundajn memorindaĵojn.
 |
| Libro de Sojmonov |
Fadeno de la rememoroj rompiĝis la 11an
de julio 1780, kiam pasinteco kaj nuntempo ĉesis sian ekzistadon kaj ilian
lokon okupis eterno. Teodoro Sojmonov mortis je la aĝo de 88 jaroj kaj estis
sepultita en la Visockij monaĥejo apud Serpuĥovo.
Comments
Post a Comment